maimo
12-07-2019, 01:36 PM
LÊ QUÝ ĐÔN
RẮN ĐẦU BIẾNG HỌC
(Thơ cổ)
Bài học thuộc lòng
Chẳng phải liu điu, vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học lẽ không tha.
Thẹn đèn, hổ lửa, đau lòng mẹ,
Nay thét, mai gầm, rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen lời lếu láo,
Lằn lưng chẳng khỏi vệt năm ba.
Từ nay Châu, Lỗ, xin siêng học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
Lê Quí Đôn
Đại ý. Tục truyền xưa có người ra cho ông Lê Quí Đôn bài thơ này lúc ông hãy còn ít tuổi. Đầu đề có chữ "rắn", ông ứng khẩu làm ngay được, câu nào cũng ghép được tên một thứ rắn: liu điu, hổ lửa, mai gầm, rắn ráo, thằn lằn, hổ mang, thật cũng là một nhà làm thơ có tài vậy.
Giải nghĩa. - Rắn = cứng. - Biếng = nhác. - Liu điu = rắn nước; đây dùng nghĩa bóng nói người hèn hạ. - Thẹn đèn, hổ lửa = ý nói học hành *** nát, trông thấy đèn lửa mà thẹn thò, xấu hổ. - Nay thét, mai gầm = ý nói không chịu học, làm cho cha phải quở mắng luôn. - Vệt năm ba = nói phải đòn trên lưng, còn lằn. - Châu, Lỗ = trỏ đạo Khổng, Mạnh; ông Khổng tử ở nước Lỗ, ông Mạnh tử ở nước Châu. - Thế gia = nói một nhà ông cha đời trước làm nên danh giá.
Giải nghĩa: Rắn: tiếng quen dùng miền Bắc, có nghĩa là cứng. Ở đây còn muốn ám chỉ đến rắn, là loài bò sát, vì trong bài này câu nào cũng có tên một loài rắn. Liu diu: hèn hạ, còn có nghĩa là loài rắn nước. Thẹn đèn, hổ lửa: thấy đèn, thấy lửa mà hổ thẹn vì học ***. Tiếng hổ lửa còn là tên một loài rắn độc, đầu có màu đỏ. Nay thét, mai gầm: bị gầm thét, quát mắng thường xuyên vì biếng học. Mai gầm còn là tên một loài rắn độc khác. Ráo: khô. (Ráo còn là tên một loài rắn). Lếu láo: qua quít cho xong việc, chẳng vào đâu cả. Lằn: vệt roi trên da thịt. (Lằn còn là con thằn lằn, một loài bò sát). Châu, Lỗ: nước Châu, quê của ông Mạnh Tử, nước Lỗ quê của ông Khổng Tử, hai nhà hiền triết nổi tiếng thời xưa ở Trung Quốc. Tiếng Châu, kể như đọc giọng Bắc của tiếng Trâu, tên một loài rắn (rắn hổ trâu). Hổ mang danh tiếng thế gia: xấu hổ mà mang cái tiếng con nhà danh giá. (Hổ mang còn là còn là tên một loài rắn độc).
Nguồn từ - Quốc Văn Gióa Khoa Thư
RẮN ĐẦU BIẾNG HỌC
(Thơ cổ)
Bài học thuộc lòng
Chẳng phải liu điu, vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học lẽ không tha.
Thẹn đèn, hổ lửa, đau lòng mẹ,
Nay thét, mai gầm, rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen lời lếu láo,
Lằn lưng chẳng khỏi vệt năm ba.
Từ nay Châu, Lỗ, xin siêng học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
Lê Quí Đôn
Đại ý. Tục truyền xưa có người ra cho ông Lê Quí Đôn bài thơ này lúc ông hãy còn ít tuổi. Đầu đề có chữ "rắn", ông ứng khẩu làm ngay được, câu nào cũng ghép được tên một thứ rắn: liu điu, hổ lửa, mai gầm, rắn ráo, thằn lằn, hổ mang, thật cũng là một nhà làm thơ có tài vậy.
Giải nghĩa. - Rắn = cứng. - Biếng = nhác. - Liu điu = rắn nước; đây dùng nghĩa bóng nói người hèn hạ. - Thẹn đèn, hổ lửa = ý nói học hành *** nát, trông thấy đèn lửa mà thẹn thò, xấu hổ. - Nay thét, mai gầm = ý nói không chịu học, làm cho cha phải quở mắng luôn. - Vệt năm ba = nói phải đòn trên lưng, còn lằn. - Châu, Lỗ = trỏ đạo Khổng, Mạnh; ông Khổng tử ở nước Lỗ, ông Mạnh tử ở nước Châu. - Thế gia = nói một nhà ông cha đời trước làm nên danh giá.
Giải nghĩa: Rắn: tiếng quen dùng miền Bắc, có nghĩa là cứng. Ở đây còn muốn ám chỉ đến rắn, là loài bò sát, vì trong bài này câu nào cũng có tên một loài rắn. Liu diu: hèn hạ, còn có nghĩa là loài rắn nước. Thẹn đèn, hổ lửa: thấy đèn, thấy lửa mà hổ thẹn vì học ***. Tiếng hổ lửa còn là tên một loài rắn độc, đầu có màu đỏ. Nay thét, mai gầm: bị gầm thét, quát mắng thường xuyên vì biếng học. Mai gầm còn là tên một loài rắn độc khác. Ráo: khô. (Ráo còn là tên một loài rắn). Lếu láo: qua quít cho xong việc, chẳng vào đâu cả. Lằn: vệt roi trên da thịt. (Lằn còn là con thằn lằn, một loài bò sát). Châu, Lỗ: nước Châu, quê của ông Mạnh Tử, nước Lỗ quê của ông Khổng Tử, hai nhà hiền triết nổi tiếng thời xưa ở Trung Quốc. Tiếng Châu, kể như đọc giọng Bắc của tiếng Trâu, tên một loài rắn (rắn hổ trâu). Hổ mang danh tiếng thế gia: xấu hổ mà mang cái tiếng con nhà danh giá. (Hổ mang còn là còn là tên một loài rắn độc).
Nguồn từ - Quốc Văn Gióa Khoa Thư