THƠ NGUYỄN ÍCH THÔNG

[Nguyễn Ích Thông]

MỘT THOÁNG CỐ ĐÔ

- Năm 2014 Đoàn cựu chiến binh Nam Định đi thăm lại chiến trường xưa, trên đường có đi qua cố đô Huế

Xe băng qua đèo, leo qua dốc
“- Đã đến Huế rồi!" "- Huế đấy ư ? ”
Đâu núi Ngự Bình, chùa Thiên Mụ
Đâu rồi thành cổ dáng trầm tư?

Chào nhé, sông Hương dòng nước xanh
Ngàn năm tưới mát cả kinh thành
Kìa nón Bài thơ, duyên dáng thế
Dịu dàng tha thướt, áo thiên thanh

Một thoáng êm đềm trên dòng biếc
Nghe đờn ca Huế lắng nghìn xưa
Đâu khúc Nam ai, chờ bến vắng
Nào điệu Nam bình, đợi đêm mưa…

Nhớ Huế thời xưa, chúa Nguyễn Hoàng
Cứ theo lời Cụ (1)vượt Đèo Ngang
Chiêu dân lưu tán, xây đại nghiệp
Ngại gì núi cổ với rừng hoang

Chỗ này để cho dân cày cấy
Chỗ xây nhà học đắp cao nền
Chỗ kia để cho quân tập bắn
Cứ thế dần dần Huế hiện lên

Rồi cả phương Nam dưới tay Người
Đàng Trong hùng mạnh mãi một thời
Quản cả đảo xa từ ngày ấy
Hạm thuyền từng vượt sóng trùng khơi(2)

Rồi Huế tưng bừng thưở Gia Long
Lần đầu thống nhất cả non sông
Lần đầu Việt Nam thành quốc hiệu
Oai hùng làm chủ cả Biển Đông

Chọn Huế yêu kiều làm đế đô
“Phụ nguyên phục thống” định thiên cơ (3)
Khói lửa chiến tranh dần lắng hết
Nam –Bắc hai vai vững cõi bờ


Mai đã đi rồi, thôi xa Huế
Đã tìm, đã hiểu được gì đâu
Một thoáng Đông Ba, càng thêm nhớ
Dặm dài ta lại thẳng vó câu.

Huế, tháng 4 năm 2014

Chú thích:
1. Cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm gợi ý cho chúa Nguyễn Hoàng: “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân”
2.Chúa Nguyễn Phúc Nguyên từng phái các đội thuyền Hoàng Sa tuần thám các đảo ở Hoàng Sa, Trường Sa.. để khai thác sản vật và đánh dấu chủ quyền
3.“Phụ nguyên phục thống”( Sấm trạng Trình ): Một nhánh của họ Nguyễn lại phục dựng được cả cơ nghiệp

[Nguyễn Ích Thông]

CHUYỆN NÀNG MỴ- Ê

Ngự giá thân chinh đánh nước Chiêm(1)
Chém vua Sạ-đẩu trước trận tiền
Thu hết của kho thành Phật-thệ
Đem về Đại Việt một nàng tiên

Vương phi Mỵ-ê xinh đẹp lắm
Đóa hoa lộng lẫy nhất phương xa
Vua gọi, ân cần khuyên nhủ mãi
- Cho làm phi tử của triều ta!


Mắt phượng long lên không tuân chiếu
Mũ vàng quăng xuống thật gớm ghê
Quấn chiên liều chết lao xuống nước
“Sạ-đẩu chàng ôi đón thiếp về!”


Nhân dân thương lắm hồn liệt nữ
Dựng miếu thờ nàng ở bến sông (2)
Châu Giang nghe nói từ dạo ấy
Nức nở trong đêm một bóng hồng!


Chú thích:
1- Năm 1044 vua Lý Thái tông đem đại binh đánh Chiêm, trừng trị người Chiêm hay quấy rối biên giới, san phẳng kinh đô Phật Thệ bắt rất nhiều cung nữ đem về trong đó có Vương phi Mỵ-ê. Bà là vợ của Quốc vương Chiêm Thành Sạ Đẩu( tức Jaya Sinhavarman II).

2- Tương truyền những buổi sáng sớm sương mù và đêm trăng thường nghe thấy có tiếng than ai oán ở khúc sông Châu Giang đó. Về sau vua Lý Thái tông phong nàng là Hiệp Chính Hựu Thiện phu nhân,, cho lập miếu thờ bên bờ Châu Giang. Sông Châu thuộc huyện Lý Nhân, Hà Nam bây giờ

[Nguyễn Ích Thông]

THĂM ĐỀN TỪ LƯƠNG SÂM

Cả nước theo Người giành tự chủ
Cổ Loa phấp phới ngọn cờ hồng
Thù trong, Công Tiễn, nhanh tay diệt
Giặc ngoài, biên ải quyết tiến công
Vỡ mật Lưu Cung, ngoài giới tuyến
Dìm thây Hoàng Tháo, dưới lòng sông
Xưng vương, thống nhất toàn bờ cõi
Rung chuyển Trung nguyên tiếng trống đồng!

Hải Phòng 5- 2017
Chú thích: Đền Từ Lương Sâm thờ Ngô vương Quyền ở Hải Phòng

[thugiangvu]

(Thân tặng THU GIANG VŨ)

THIÊN TRƯỜNG QUÊ TA

Anh đưa em về quê anh Nam Định
Xem Hội Đền Trần, tháng Tám giỗ Cha
Hưng Đạo Đại vương đời đời hiển thánh
Phù hộ non sông phù hộ muôn nhà.

Anh kể em nghe tám trăm năm trước
Thiên Trường quê anh - đệ nhất thần châu(1)
Gạo trắng nước trong nổi danh cả nước
Sánh với kinh đô hùng mạnh sang giầu!(2)

Thắp nén hương thơm sáng bừng lịch sử(3)
Mười bốn đời vua, truyền nối nghiệp Trần
Mở vận, khai cơ đánh tan giặc dữ
Non nước thanh bình nhờ sức muôn dân

Cố Trạch đền thiêng, nhà vương thưở trước(4)
Xin kính chào Người – Tiết chế Quốc công
“Hịch tướng sĩ văn”, “Binh thư yếu lược”
Truyền mãi đời đời hùng khí non sông

Chúng con biết Người đại nhân, đại dũng
Thống lĩnh toàn quân - phụ tử chi binh
Chúng con tin Người giữ nghiêm gia pháp
Chúng con hiểu Người một dạ trung trinh

Người vẫn dạy rằng vua tôi một bụng
Trên dưới đồng lòng giặc mạnh cũng tan
« Khoan thư sức dân”, “rễ sâu bền gốc”(5)
Đại trí đại nhân tất thắng hung tàn!


Mùa Xuân quê ta, người người hớn hở
Rạng rỡ non sông cả nước một lòng
Thiên Trường năm xưa, đất thiêng ngàn thưở
Nam Định năm nay phấp phới cờ hồng!

Nam Định, Xuân năm 2016
Chú thích:
1. Trong bài “Hạnh Thiên Trường hành cung” của Trần Thánh tông có câu: “Thập nhất tiên chu thử nhất chu” – Nghĩa là Thiên Trường là châu thần tiên đẹp nhất trong mười một châu của Đại Việt
2.Thiên Trường đời Trần là hành cung, nơi ở của các Thái thượng hoàng là trung tâm quyền lực thứ hai sau Thăng Long
3. Đền Thiên Trường thờ 14 vua Trần
4. Đền Cố Trạch thờ Bình Bắc đại nguyên soái, Quốc công Tiết chế, Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn. Sau ba lần xâm lược giặc khiếp uy không dám gọi tên ông mà chỉ gọi theo tước phong là Hưng Đạo
5. Khi Trần Hưng Đạo ốm nặng vua Trần Anh tông lên thăm hỏi, ông đã dăn rằng: “Khoan thư sức dân làm kế rễ sâu gốc vững ấy là thượng sách giữ nước”

cùng nhau đi lễ

Nắm tay nhau đi lễ đền Trần
Tóc em cài bím đẹp như Trâm
Ngàn năm lịch sử còn ghi chép
Hoàng hôn xuống thấp đón trăng rằm.

Hãy kể em nghe cổ tích xưa
Bà Trưng khởi nghĩa anh kể chưa
Anh hùng cứu quốc danh muôn thuở
Con cháu lạc hồng không chiu thua

Chống giặc ngoại xâm giống tham gian
ác như loài quỷ dữ hoang tàn
Vùng lên đoàn kết thêm sức mạnh
Dẹp lũ hung hăng dân hưởng nhàn.

Thu giang vũ

[Nguyễn Ích Thông]

QUÁ PHONG KHÊ

Lãng Bạc ta diên trụy,
Phong Khê trúc Kiển thành.
Nhất thời cân quắc trận,
Đẩu nhĩ lập công danh
Trần Lôi

Dịch nghĩa:

QUA ĐẤT PHONG KHÊ
Trông hồ Lãnh Bạc than thở rơi diều,
Ở đất Phong Khê xây đắp thành Kén.
Đội quân khăn yếm một thời,
Lập nên công danh vang dội.

Dịch thơ:

QUA ĐẤT PHONG KHÊ
Lãng Bạc rơi diều than thở
Phong Khê xây đắp Kiển thành.
Một thời đội quân khăn yếm ,
Lập nên vang dội công danh.
Trần Lôi


Nguyễn Ích Thông sưu tầm

[Nguyễn Ích Thông]

Trưng Nữ Vương

Thù hận đôi lần chau khóe hạnh
Một trời loáng thoáng bóng sao rơi
Dồn sương vó ngựa xa non thẳm
Đạp gió chim bằng vượt dặm khơi

Ngang dọc non sông đường kiếm mã
Huy hoàng cung điện nếp cân đai
Bốn phương gió bão dồn chân ngựa
Tám ngả mưa ngàn táp đóa mai

Máu đổ cốt xong thù vạn cổ
Ngai vàng đâu tính chuyện tương lai
Hồn người chín suối cười an ủi
Lệ nén năm canh những ngậm ngùi

Lạc tướng quên đâu lời tuyết hận
Non Hồng quét sạch bụi trần ai
Cờ tang điểm tướng nghiêm hàng trận
Gót ngọc gieo hoa ngát mấy trời...

Ải Bắc quân thù kinh vó ngựa
Giáp vàng khăn trở lạnh đầu voi
Chàng ơi, điện ngọc bơ vơ quá,
Trăng chếch ngôi trời bóng lẻ soi

Ngân Giang.(1939)



Nguyễn Ích Thông sưu tầm

[Nguyễn Ích Thông]

HỌC VĂN CẤP 3 Ở LÝ NHÂN

Vào Cấp ba học trò Chuyên Toán
Vẫn yêu văn, yêu sử nước nhà
Nhớ chăng 8C, một thời sơ tán
Bên dòng Châu Giang xanh thắm hiền hoà:


Đâu những đêm ngày quên ngủ, quên ăn
Luyện giáo, luyện gươm quyết thề Sát Thát
Đâu những tháng ngày quét sạch xâm lăng
Múa giáo, ngâm thơ mà lòng dào dạt

Đây Ưc Trai - "Đại cáo bình Ngô"
Dân lầm than hơn kiếp tì nô
Ngẫm há đội trời chung với giặc
Về Lam Sơn tụ nghĩa dưới cờ

Mười năm trường dẻo dai đánh giặc
Chiến thắng lẫy lừng trận Chi Lăng
Mòn núi đá gươm ta mài sắc
Chém bay đầu tướng giặc Liễu Thăng

Đây ngọn cờ Tây Sơn thắm đỏ
Vụt đứng lên phá ấp, chiếm thành
Cứu dân nghèo trong cơn nước lửa
Đạp đổ nhào hai nhà chúa phân tranh

Người anh hùng Tây Sơn Nguyễn Huệ
Giỏi cầm quân, dũng mãnh hơn đời
Trận Rạch Gầm quân Xiêm tan tác
Bắc Bình vương uy khiếp muôn người

Hai mươi vạn quân Thanh thuở ấy
Vượt biên thuỳ hung hãn tràn sang
Toàn dân tộc theo Người đứng dậy
Đánh cho quân Thanh – “phiến giáp bất hoàn”..(1)

Thương biết mấy thầy giáo già Đồ Chiểu
Bao gian lao vẫn lo việc nước nhà
Vẫn khuyến khích cháu con đánh giặc
“Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”

Không nghe lời "Phan, Lâm mãi quốc"
Đánh đến cùng vì mỗi người dân
“Hỏa hồng Nhật Tảo oanh thiên địa
Kiếm bạt Kiên Giang khốc quỷ thần”(2)

Phan Sào Nam bôn ba dấn bước
Dẫu một mình lặn lội Tây - Đông
Vẫn đau đáu tấm lòng cứu quốc
“Tam hộ do tồn Sở vị vong”(3) …


Cả lớp ngồi im phăng phắc
Mê mải nghe thầy giảng văn
Đất nước anh hùng bất khuất
Vũ lên đôi cánh chim bằng

Lý Nhân, năm 1971

Chú thích:
1- Nghĩa là: manh giáp không còn
2- Thơ Huỳnh Mẫn Đạt, dịch:
Lửa thiêu Nhật Tảo rung trời đất
Kiếm bạt Kiên Giang khóc quỷ thần
3- Sào Nam là tên hiệu của cụ Phan Bội Châu. Giai thoại cụ Phan xin yết kiến nhà cách mạng Trung quốc Lương Khải Siêu, cụ Lương buồn rầu không tiếp và sai người đưa ra một câu:
Thiên kim táng tận Hàn nan báo (Nghìn vàng đã hết mối thù nước Hàn không thể báo được)
Cụ Phan viết gửi vào một câu, đáp rằng:
Tam hộ do tồn Sở vị vong.(Ba hộ mà còn thì nước Sở chưa diệt)
Cụ Lương đọc xong vội vàng ra đón cụ Phan vào.

[Nguyễn Ích Thông]

LÝ NHÂN TÔNG

Trẻ thơ bảy tuổi đã lên ngôi
Thông minh dĩnh ngộ vượt hơn người
Võ dùng Thường Kiệt, kinh Chiêm, Tống
Văn có Đạo Thành định mọi nơi
Khuyến nông cần kiệm dân yên ổn
Bốn cõi thanh bình nước thảnh thơi
Năm sáu (56) năm dài nền thịnh trị
Nhân tông hoàng đế sáng muôn đời.
Nam Định 5- 2017

[Nguyễn Ích Thông]

TRẠNG LƯỜNG

Người ở trấn Sơn Nam, Vụ Bản(1)
Tuổi hăm hai đỗ Trạng trùm đời
Tiếp khách, rượu say kinh sứ giả
Cân voi, thay đá phục bao người
“Đại thành toán pháp” dùng đo đạc
"Phả lục hý phường “ để hát vui
Người “đi” đất nước không còn trạng(2)
Hai mươi tám tú rạng ngời soi (3)


Chú thích:
1. Trạng tên thật là Lương Thế Vinh, vì ông giỏi cả Toán học nên dân gian gọi là Trạng Lường. Quê ông nay là xã Liên Bảo, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định
2. Thơ vua Lê Thánh tông viếng ông có câu”Lấy ai làm trạng nước Nam ta”
3. Hôi thơ Tao Đàn của vua Lê Thánh tông có 28 vị

[Nguyễn Ích Thông]

THUỞ ÂY, SƠN LA

Có một ngày hè em về Nam Định
Náo nức, tưng bừng vượt dặm đường xa
Thành Nam thân thương, hân hoan chào đón
Lại nhớ quê mình vời vợi Sơn La

Thuở ấy quê anh pháo đài chống Mỹ
Trung dũng kiên cường, đầy ắp mộng mơ
Gìa trẻ gái trai đều là chiến sĩ
Thành phố anh hùng dệt lụa và thơ

Em kể anh nghe Sơn La tươi đẹp
Non nước hữu tình, cả bốn mùa xuân
Phên dậu phía Tây chở che Đại Việt(1)
Sáu trăm năm rồi vẫn mãi thanh tân

Có biết không anh“Quế Lâm ngự chế” (2)
Bút tích hào hùng trên vách núi cao
Pha Luông năm nào, đoàn binh Tây tiến
Xẻ núi băng rừng vượt mọi gian lao …

Anh dẫn em đi thăm thành phố Dệt
Hàng Tiện, Hàng Nâu, Hàng Sắt, Hàng Đồng..
Có mấy ngày hè mà vui như tết
Mai em về rồi, ai nhớ ai mong?


Tổ quốc gọi anh lên đường cứu nước
Thương nhớ biết bao Nam Định quê nhà
Đau đáu trong anh, một lời hẹn ước
Biết đến bao giờ tới được Sơn La!
Nam Định, hè năm 2015

Chú thích:
1. Năm 1479 vua Lê Thánh tông đưa đại quân lên dẹp yên vùng đất bao gồm tỉnh Sơn La bây giờ, từ đó đặt vùng đất này vào lãnh thổ Đại Việt.Tính đến nay đã ngót 600 năm
2. Đây là bài thơ của vua Lê Thái tông khắc lên đá từ năm 1440 nằm ngay trung tâm thành phố Sơn La, lưng chừng ngọn núi Cằm.