ĐỒNG DAO VÀ LÍ GIẢI
Chùm bài của Nguyen Xuan Hung [ FB ]
Đồng dao (1)
Nhân bạn Luongvan Luongvan có stt về một bài đồng dao, tôi xin mạo muội nói đôi điều về vấn đề này. Bài đó là bài "Thả đỉa ba ba". Trong stt của bạn Luongvan Luongvan có khác một hai từ. Tôi nhớ như thế này: Thả đỉa ba ba/ chớ bắt đàn bà/ phải tội đàn ông/ cơm trắng như bông/ gạo tiền như nước/ đổ mắm đổ muối/ đổ cối hạt tiêu/ đổ niêu cứt gà/ đổ phải nhà nào/ nhà nấy phải chịu.
Trò chơi này trẻ con đứng thành vòng, nhà cái vỗ/chỉ đầu từng người đọc, đến câu cuối trúng ai thì người đó làm đỉa. Đỉa chạy đuổi, kịp ai sờ được vào đầu (hoặc quy ước chỉ cần chạm người bất cứ chỗ nào) thì người đó lại thay làm đỉa.
Đó là trò chơi đuổi bắt, vui chơi rất bình thường. Nhưng các cụ chân Nho ngày xưa đã lồng đồng dao, nói chuyện thường, mà ẩn ý giáo dục, hay truyền đạt một kinh nghiệm sống, đó là một loại mật mã cho đời sau giải.
Bố tôi sinh năm 1911, tức là đã sống rất lâu so với thời đại của chúng ta. Ông nội tôi là một cụ Đồ, nghĩa là có chữ, thang bậc thấp nhất so với các ông có chữ thời xưa. Theo bố tôi, bài đồng dao này kể về thời rất xa xưa, khi quân phương Bắc sang nước Nam giết phu hiếp phụ, nghĩa là giết đàn ông, hiếp đàn bà. Các cụ nói vẻn vẹn chỉ có vậy, thời xưa tôi hỏi các cụ cũng chẳng cắt nghĩa nổi. Chỉ nói: Thì bắt đàn bà đi nên nước mất nhà tan.
Lớn tý nữa, tôi hiểu rằng, nếu theo ý tứ các cụ truyền lại, thì đây là một lời ai oán, khi mà quân xâm lược bắt đàn bà, làm tội đàn ông, cơm trắng như bông hay gạo tiền như nước thì cũng chả để làm gì, mắm muối hạt tiêu là những đồ ăn thức uống lẫn với cứt gà, một thứ "nhà tan" rất kinh khủng.
Nhưng cách đây nhiều năm, tôi có gặp một người rất thông thái, hiểu cổ văn, dạy Đại học Bách khoa Hà Nội, ông ấy lý giải có vẻ hợp lý hơn những điều truyền khẩu tôi đã nghe. Cái con đỉa gì mà như đầu con ba ba? Nếu ai nhìn thấy con ba ba bơi, cái đầu vươn ra ngoe nguẩy, thì mới thấy cái đầu ba ba vừa giống con đỉa, vừa giống... cái gì đó của đàn ông. Cái con đỉa ba ba ấy bắt đàn bà, là một người đàn ông khác tội nghiệp. Khi đó cuộc sống hạnh phúc với cơm trắng như bông, gạo tiền như nước sẽ bị tiêu tan, những mắm muối, hạt tiêu, đồ bếp núc sẽ lộn tùng phèo lên, đó là khi người đàn bà trong gia đình đã ra đi, hoặc tâm can của người đó đã rời bỏ, khiến cho bếp núc nháo nhào. Bài đồng dao nói về một hiện tượng, đó là người đàn ông cướp mất người đàn bà của gia đình. Khi người đàn ông thả con đỉa ba ba ra, người đàn bà bị con ấy bắt thì nó tan tành cả gia đình, phải nhà nào nhà ấy phải chịu.
Kiến giải này có lý hơn điều cao cả mà tôi nghe được từ gia đình, từ giải thích vắn tắt của bố tôi. Nhưng biết đâu, từ sâu xa trong lịch sử, điều này cũng đúng. Không thể biết được. Chép hầu bạn đọc cả hướng giải mã bài đồng dao này.
[ còn tiếp ]
 |
Trả lời với trích dẫn
