TRÀ ĐẠO

[thanh ha]

Mùa dịch vẫn còn phức tạp chưa ổn, Thanh Hà xin mời Quý Thi Hữu cùng tìm hiểu về Trà qua mấy Quốc gia có cùng sở thích

Trà Đạo

Trà đạo là phong cách uống trà hướng đến giá trị tinh thần. Thông qua các lễ thức trà được quy định với nhau từ trước, mọi người cùng uống trà trong sự khoan thai nhẹ nhàng. Dừng lại với giây phút hiện tại, thưởng thức một chén trà ngon và cảm nhận sự an nhiên tâm hồn.



Mỗi buổi trà đạo là một bóng mát tuyệt vời để tinh thần nghỉ ngơi, được thêm sức mạnh từ cảm xúc hài lòng về cuộc sống. Để biết mình là ai và không cần phải là ai.

Trà đạo là điều đáng tự hào nhất của văn minh Đông Á, một cánh cửa để thế giới hiểu được Phương Đông. Một chén trà để thưởng thức được cái lễ của Khổng Tử, cái ung dung của Lão Tử và sự an nhiên từ Đức Thích Ca.

Chúng ta có một con đường để hạnh phúc hơn. Đó là Trà Đạo.

Trà Đạo – Việt Nam
Chè Chuyên – hình thức uống trà xuất hiện khoảng từ thời Lê, được yêu thích bởi tầng lớp quý tộc và nho sĩ, phá triển tinh tế và thịch vượng nhất trong thời Lê Trung Hưng và đầu Nguyễn.

Dụng cụ pha trà
trà đạo việt nam, chè tàu, chè chuyên
Pha trà
Chè Chuyên là nghệ thuật của những thứ nhỏ nhắn, chén hạt mít, ấm quả quít… cùng với sự kiểm soát kỹ càng chất nước và độ sôi, mục tiêu để tối đa hoá hương vị khi pha trà.

Thưởng trà
Không chỉ có trà ngon, trong buổi uống trà còn có hoa, trầm và nến cho những đêm thanh tịch. Thưởng trà cách để di dưỡng tinh thành thanh nhã, an nhàn, tự tại của kẻ sĩ.

Chanoyu – Nhật Bản
Trà Đạo Nhật Bản tuân theo một lễ thức cổ xưa có từ thế kỉ thứ 15, dùng một loại bột trà đặc biệt gọi là matcha, đánh tan với nước nóng và uống bằng bát lớn. Được sáng lập bởi thiền sư Rikyu, Trà đạo Nhật Bản trọng chữ Đạo, các thao tác trong pha trà đều được quy định rất chi tiết.



Dụng cụ pha trà
Bộ trà cụ trong trà đạo Nhật Bản Chanoyu
Pha trà
pha trà đạo nhật bản - bát trà
Trà đạo Nhật Bản dùng một loại trà bột đặc biệt được gọi là matcha

pha trà đạo nhật bản - rót nước
Dùng gáo múc nước sôi từ nồi đổ vào bát trà

pha trà đạo nhật bản - đánh trà
Dùng chổi đánh trà (chasen) đánh tan trà trong nước.

Uống trà
pha trà đạo nhật bản - xoay bát trà
Nhận bát trà bằng tay phải rồi đặt vào lòng bàn tay trái

pha trà đạo nhật bản - xoay bát trà
Xoay bát trà theo chiều kim đồng hồ 3 lần bằng tay phải

pha trà đạo nhật bản - uống trà
Sau khi uống xong, lau miệng bát chỗ vừa uống bằng tay phải. Xoay bát ngược chiều kim đồng hồ rồi đưa lại cho trà chủ.

Gongfu Cha – Trung Quốc
Trung Quốc là trung tâm lớn nhất của trà, tạo ra những thay đổi để đưa trà từ thức uống giải khát thành một nghệ thuật và lan truyền qua các nước lân cận. Trà đạo Trung Quốc trọng chữ Mỹ, hướng đến trà ngon, tinh tế trong việc chọn trà, nước, ấm và cách pha.

Dụng cụ pha trà
Bộ trà cụ trong Trà đạo Trung Quốc Gonfu Cha
Pha trà
pha trà công phu trung quốc - đong trà
Dùng thẻ đong trà xúc trà cho vào ấm

pha trà công phu trung quốc - rót nước sôi
Rót nước sôi vào ấm, thay đổi cao độ lên tục để tạo áp lực thay đổi tác động vào sợi trà

pha trà công phu trung quốc - rót trà
Rót trà từ ấm vào chén tống, từ tống rót vào ống ngửi.

Uống trà


pha trà công phu trung quốc - chén trà, ống ngửi
Lấy chén trà úp lên miệng ống ngửi, sau đó lật ngược lại để trà từ ống ngửi tràn sang chén trà. Lúc này, ống ngửi sẽ lưu hương, chén trà sẽ lưu vị.

pha trà công phu trung quốc - ngửi hương trà
Dùng 2 tay kẹp lấy ống ngửi, đưa qua lại ngang mũi trong khi lăn chén giữa 2 tay để thưởng thức hương trà.

pha trà công phu trung quốc - cầm chén tam long giá ngọc
Khi uống trà, câm chén bằng 3 ngón tay thế này được gọi là tam long giá ngọc.

Panyaro – Hàn Quốc
Trà đạo Hàn Quốc là chữ Giản, giản dị và tự nhiên chất phác với ít nghi lễ, ít độc đoán, nhiều tự do hơn cho thư giãn và nhiều sáng tạo hơn trong cách thưởng thức.



Dụng cụ pha trà
Bộ trà cụ trong Trà đạo Hàn Quốc Panyaro
Pha trà
pha trà đạo hàn quốc - đong trà
Dùng thẻ đong trà vào ấm. Trà Panyaro Hàn Quốc sử dụng một loại trà xanh đặc biệt, một hỗn hợp gồm trà bột và trà sợi cán mỏng.

pha trà đạo hàn quốc - rót nước sôi
Nước nóng trước hết được rót vào chuyên nuớc để giảm nhiệt độ xuống khoảng 65°C đến 70°C, sau đó mới rót vào ấm trà.

pha trà đạo hàn quốc - rót trà
Rót trà từ ấm vào từng chén, chia thành 3 lần, mỗi lần 1/3 chén.

HIỂU VỀ TRÀ
Những bài viết ngắn về những vấn đề quan trọng nhất của trà, giúp các bạn hiểu về trà một cách nhanh nhất.

Nguồn từ Trà Đạo VN

[thanh ha]

Lịch sử và Văn hóa trà đạo Trung Hoa
Lịch sử trà Trung Quốc

Lịch sử trồng trà tại Trung Quốc có từ rất lâu đời, cây trà dại trải qua một thời gian dài trồng nhân tạo, hình thái bên ngoài đã có sự thay đổi rất lớn, người đời Đường có hiểu biết rất sâu sắc về tập tính của cây trà: về đậc điểm trà ưa bóng râm, người đời Đường trồng trà dưới bóng cây dâu ở vùng râm trên dốc núi phía bắc; cây trà thường sinh trưởng ở vùng mưa nhiều, ẩm ướt, nhưng lượng mưa nhiều có thể khiến thối rễ, vì thế việc thoát nước trong đất cũng đòi hỏi rất cao, theo như cách nói của Lục Vũ thì: “Kỳ địa, thượng giả sinh lạn thạch, trung giả sinh lịch nhưỡng, hạ giả sinh hoàng thổ”, người đời Đường dựa vào đó phát minh ra cách “mở hai rãnh sâu” ở hai bên cây trà để nước thừa thoát đi nhanh, tránh rễ cây trà ngâm trong nước thời gian dài.

Trà thiết quan âm
Lịch sử và văn hóa trà đạo Trung Hoa

Văn hóa trà đạo Trung Hoa

Khi đó trồng trà bằng cách gieo hạt, ít khi cấy ghép, con người cho rằng trồng trà như trồng dưa, cần chăm sóc ba năm, sau đó mới có thể hái trà. Lục Vũ chia vùng trồng trà trong cả nước thành tám vùng, cư dân trong vùng trà rất nhiều người đều theo nghề trồng và sản xuất trà, có nơi thậm chí có 60 – 70% dân cư chủ yếu sống bằng nghề làm trà, trồng trà, chế biến trà, buôn bán trà trở thành sợi dây kinh tế chính ở một số nơi này.

Tổng quan trà phổ nhĩ
Đời Tống là thời kỳ phát triển mạnh về văn hóa trà, kĩ thuật trồng và chăm sóc trà có bước tiến bộ lớn. Trong “Đại quan trà luận”, Tống Huy Tông dùng lý luận âm dương bổ trợ nhau để hoàn thiện phương pháp trồng cây trà, đề ra khi trồng trà trên sườn núi phải chọn mặt dương (tức mặt có nắng), còn khi trồng trà trong vườn thì phải chọn nơi ẩm ướt, đó là vì núi đá có tính âm, lá trà mọc ra sẽ có vị nhạt, cần phải dùng ánh nắng để trung hòa; đất trong vườn quá phì nhiêu, sẽ khiến lá trà có vị nồng, vì thế phải tránh nơi ánh sáng chiếu trực tiếp. Người Tống càng coi trọng tính thoát khí của đất đai, trong đất bón thêm trấu hoặc đất than để cải thiện kết cấu đất. Công nhân vùng trà vào tháng 6 hằng năm đều phải làm tơi đất, bồi thêm đất cho cây trà, giữa mùa hè nóng bức nhất nhặt cỏ cho cây trà, nhổ cả thân lẫn rễ cỏ lên, đặt phơi dưới ánh nắng, sau khi phơi khô thì dùng làm phân bón cho cây trà.

Văn hóa trà đạo Trung Hoa

Lịch sử trồng trà ở trung quốc

Phương pháp làm tơi đất, nhặt cỏ, bón phân kết hợp có tác dụng tiết kiệm sức người sức của, tiện cả 3 mặt. Khác với cách trồng trà dưới cây dâu của người đời Đường, người đời Tống cho rằng cây ngô đồng mới là người bạn tốt nhất của cây trà, bởi vì bóng cây ngô đồng cao to cây trà thấp nhỏ, có thể che chở cho nhau, quan trọng hơn là cây trà mùa hè không cần nắng, mùa đông không chịu được lạnh, ngô đồng mọc lá to và nhanh vào mùa xuân, có thể tạo bóng râm cho cây trà, còn mùa thu lá trà đã rụng từ sớm, trong mùa đông lạnh có thể để ánh nắng lọt xuống dưới, có thể để cây trà có đủ ánh nắng.

Trà long tỉnh
Người đời Minh nắm được kiến thức trồng và chăm sóc trà một cách hệ thống hơn, họ tin rằng trồng trà ở vùng đất bằng phẳng sẽ khiến lá trà bị nhiễm khí đất, còn cây trà trên núi cao có thể hút được tinh hoa của mặt trời, gió mát, mưa rơi, vì thế ở vùng núi là nơi trông trà tốt nhất. Thời kỳ này còn phát minh ra phương pháp trồng trà và tạo giống trà vô tính, tức là cắt cành cây trà rồi ghép trồng ở nơi khác. Cây trà trồng sau nhiều năm, đất sẽ dần dần bạc màu, cây trà sẽ không nảy mầm nữa, lúc này cần chặt cây già đi, hoặc dùng lửa đốt cây cũ, đợi đến mùa xuân năm thứ hai sẽ mọc mầm non ở gốc cây. Hái trà thường tiến hành vào 3 mùa trong năm trừ mùa đông, lá trà hái vể sẽ được gọi là “xuân trà”, “hạ trà” “thu trà”, lá trà hái vào những mùa khác nhau thì hình dáng bên ngoài lẫn chất lượng bên trong đều có sự khác nhau rất lớn. Xuân trà thường được hái trước sau hai tiết khí trong lịch âm là Kinh chập (tầm 6/3 hàng năm) và Cốc vũ (tầm 20/4 hàng năm); hái sớm quá thì lá trà chưa hoàn toàn phát triển, hái muộn thì lá trà bị già cứng, đều không phải loại ngon.

Lá trà được hái từ Kinh chập tới trước tiết Thanh minh (tầm 5/4 hàng năm), chúng ta thường gọi là “Minh tiền trà” cũng còn gọi là “đẩu trà”, màu sắc lá trà có màu xanh nhạt, cảm giác hơi chát và thanh trong ở miệng. Sau tiết Thanh minh 2 tuần tức là Cốc vũ, mỗi năm đến thời tiết này, một dải Giang Nam đều có mưa phùn tưới đẫm ngũ cốc, cũng là dấu hiệu chào đón đợt hái lá trà xuân thứ hai.

Trà đại hồng bào
Sau Thanh minh, hái trước Cốc vũ thì lá trà gọi là “Vũ tiền trà”, hái sau thì gọi là “Vũ hậu trà”. Giá của trà xuân thông thường dựa vào thời gian hái trà sớm hay muộn, hái sớm giá cao hái sau giá thấp. Thường thì trà xanh đầu xuân được coi là trà ngon nhất trong năm. Lá trà năm đó là trà mới, còn lá trà được cất giữ trên một năm là trà cũ. Trà xanh và trà ô Long mới là ngon, trà Phổ Nhĩ càng lâu ngày vị càng nồng, trà càng lâu ngày giá càng cao.

Hái trà còn phải xem chính xác tình hình thời tiết. Lục Vũ quy định, trời âm u có mưa thì không được hái trà, trời nắng có mây cũng không được hái trà. Người đời sau đã phát triển và sửa chữa những điều này thêm một bước.

Hái trà trong vườn trà trồng ở đất bằng phẳng, tốt nhất là lựa chọn hái vào sáng sớm khi mặt trời chưa lên, bởi vì khi mặt trời mọc, ánh nắng gay gắt sẽ khiến lá trà mất nước, như thế sau khi gia công, chế biến, cảm giác khi uống trà sẽ bị giảm đi hương vị rất nhiều. Sương ở trên núi khá nhiều, hái trà cần phải đợi sau khi mặt trời lên, sương tan, có người cho rằng như thế lá trà khi hái về có thể trị ho, giảm đờm, trị được các loại bệnh.

Tổng quan trà ô long
Hái trà cần dùng đầu ngón tay sạch, không được dùng cả ngón, bởi vì trên ngón tay có thể dính bụi hoặc mồ hôi, sẽ làm ô nhiễm lá trà. Khi hái trà phải phân loại, chia thành các loại có chất lượng khác nhau, lá trà không cùng chất lượng thì không được để lẫn vào với nhau

Trà là một người bạn tốt trầm tư, nó có thể khiến tâm hồn con người chìm trong sự bình an vô tận; trà là đôi cánh tưởng tượng, khiến con người có thể bay bổng lại có thể giữ được độ tỉnh táo, khiến người ta tiếp cận trí tuệ nhân sinh mà không mất đi lý tính. Do đó hầu như mọi quốc gia phương Đông có thói quen thức uống như nhau, đểu uống trà, bởi vì con người ở đây cần thức uống đơn giản nhưng không nhạt nhẽo, giống như trí tuệ phương Đông tràn đầy tinh thần, là truyền thống sinh hoạt cũng là truyền thống văn hóa.

Công nghệ và quy trình sản xuất Trà Trung Quốc không giống nhau, nên chia thành sáu loại lớn là trà xanh, Hồng trà, trà ô Long, Hắc trà, Hoàng trà và Bạch trà. Có người nói trà xanh đại diện cho khí tiết của nhân sĩ vùng Giang Nam, thoang thoảng mùi hương; Hổng trà lại nhã nhặn, dịu dàng, an nhàn, tĩnh lặng; trà ô Long ví như người tu hành, giữ hương lâu; Hắc trà tượng trưng cho bậc tiến bối trí tuệ, hương vị phảng phất đọng lại rất lâu.

( còn tiếp )

[thanh ha]

Trà phổ nhĩ
Trung Quốc là quê hương của trà, trồng trà, chế biến trà, uống trà đều đi đầu thiên hạ. Phát hiện ra trà và sử dụng trà ở Trung Quốc đã có lịch sử bốn năm nghìn năm, từ việc nấu lá trà tươi để lấy nước uống cho tới phơi khô để cất giữ, từ việc uống một loại trà xanh đơn nhất cho tới việc uống năm sáu loại trà cùng lúc. Trà Trung Quốc hưng thịnh vào đời Đường (618 – 907) Tống (960 – 1279), kéo dài đến ngày nay, vị trà hoặc nhạt, hoặc chua, hoặc đắng, hoặc ngọt, trải qua lịch sử lâu dài, còn nhiều ảnh hưởng đến ngày nay. Trà dựa vào sức hấp dẫn đặc biệt, phá vỡ giới hạn vể địa lý khu vực và phong tục, truyền bá đến mọi ngóc ngách của thế giới.

Về việc miêu tả cụ thể khởi nguồn của trà đã được ghi chép trong các tư liệu và truyền thuyết. Đại ý có thể xác định là, khởi nguồn của trà là ở vùng Tây Nam Trung Quốc, vùng Vân Nam hiện nay vẫn có thể tìm thấy những cây trà dại hơn nghìn năm tuổi. Tương truyền người đầu tiên phát hiện ra tác dụng của cây trà là Thần Nông. Truyền thuyết dân gian Trung Quốc coi ông là người phát minh ra nông nghiệp và y dược.

Thời cổ đại, con người không hiểu biết nhiều về thực vật, để chứng minh loài thực vật nào có thể ăn, loài nào không thể ăn, Thần Nông liền đích thân nếm các loại thực vật, để hiểu giá trị thực phẩm và giá trị dược dụng của nó, Thần Nông có cái bụng trong suốt, sau khi ăn thực vật có thể quan sát phản ứng của thực vật ở trong bụng, đây là câu chuyện nổi tiếng “Thần Nông nếm bách thảo”. Có một hôm, Thần Nông lội nước rất lâu, cảm thấy vừa khát vừa mệt, liền nhóm lửa đun nước dưới một gốc cây. Đột nhiên, có mấy chiếc lá bay vào trong nồi, Thần Nông uống xong cảm thấy có vị cam ngọt, mệt mỏi trong người tự dưng bay biến, liền uống hết nước trong nồi.

Cách pha trà long tỉnh
Một cách nói khác có khác biệt so với cách nói trên, nhưng còn thần kỳ hơn; Trong một ngày Thần Nông nếm hết 72 loại thực vật có độc khác nhau, thoi thóp nằm thở trên mặt đất. Lúc này, ông phát hiện ra bên mình có mấy chiếc lá rơi, tỏa ra mùi thơm. Một phần là vì hiếu kỳ, một phần là vì thói quen, ông liền cầm lá cho vào miệng nhai, nhanh chóng cảm thấy vị mát, cơ thể cũng dễ chịu hơn nhiều, thế là ông liền hái rất nhiều lá của loại cây này để ăn, chất độc trên người hoàn toàn được hóa giải. Điểm giống nhau của hai câu chuyện này là trà đã khiến Thần Nông có hứng thú, thu hút ông nghiên cứu sâu hơn về tính trạng của trà. Cuốn sách y cổ đại Trung Quốc mượn danh của Thần Nông để viết, đó là quyển “Thần Nông bản thảo” nổi tiếng nói: “Trà vị đắng, uống khiến con người tỉnh táo, dễ suy tư, ngủ ít, nhẹ người, sáng mắt”. Đây cũng là điển tích sớm nhất ghi chép về tác dụng y học của trà.

Đến nhà Chu (giữa thế kỷ XI – 256 TCN), tác dụng làm tỉnh táo đầu óc của trà dần dần vượt qua giá trị y học của nó. Để tiện cất giữ, con người bắt đầu phơi khô lá trà, khi uống thì cho vào nồi đun thành nước. Khi đó vua nhà Chu quen uống loại nước trà này, nhưng do vị đắng nên trà không được lưu truyền rộng rãi để làm thức uống.

Vào thời nhà Hán (206 TCN – 220) phương pháp chế biến và hái trà dại đã hoàn thiện hơn, trà khi uống thanh mát, nên nhận được sự yêu thích của giới quý tộc, phong trào uống trà bắt đầu lưu truyền trong giới quý tộc.

Tổng quan trà đại hồng bào
Ở thời kỳ Ngụy Tấn Nam Bắc triều (220 – 589), tầng lớp quý tộc, nhân sĩ đại hưng huyền học, dấy lên phong trào thanh tao, họ thích vị ngon mát của trà, chứ không phải vị say đắm của men rượu, trà thay thế rượu trở thành thức uống mỗi khi họ tụ họp. Mặc dù đều là thức uống nhưng quan hệ của trà và rượu rất kỳ lạ, uống rượu thì thích náo nhiệt, uống trà lại thích yên tĩnh, hai thứ này rất khác nhau; nhưng trà có thể giải rượu, và còn là người bạn tốt nhất của rượu nữa. Mặt khác, để kìm hãm phong trào khoe giàu xa xỉ giữa giai cấp quý tộc, giai cấp thống trị cũng đề cao việc uống trà, uống những thứ thanh đạm.

Phật giáo sau khi vào Trung Quốc bằng con đường tơ lụa từ thời Đông Hán, trở thành tư tưởng văn hóa chủ đạo của Trung Quốc ở thời kỳ này. Trà có thể khiến con người tránh buồn ngủ nên được các vị xuất gia, tu hành đề cao. Cùng lúc đó, tư tưởng thần tiên của đạo giáo đang lưu truyền rộng khắp, và tin rằng uống trà có thể giúp con người loại bỏ phiền muộn, trường sinh bất lão, thoát tục thành tiên. Có thể nói, sự hưng thịnh của Phật giáo và Đạo giáo có công lớn trong việc quảng bá trà. Trong thời đại 300 năm với những biến động của lịch sử Trung Quốc, cả đất nước rơi vào thời kỳ chiến tranh, một chính quyền được lập nên, mau chóng sau đó bị chính quyển khác thay thế, các cuộc di dân trên phạm vi rộng lớn cũng là thời kỳ giao lưu, dung hợp giữa các dân tộc quan trọng trong lịch sử Trung Quốc. Cùng với sự giao lưu và dung hợp này, chuyện trà vốn chỉ hạn chế ở khu vực Ba Thục, Tây Nam đã lưu thuyền rộng rãi tới khu vực hạ du Trường Giang và Tây Bắc, phong tục uống trà cũng ăn sâu vào cuộc sống thường ngày của mọi người ở các giai cấp.

Trong lịch sử có cách nói “Trà phát triển ở đời Đường, hưng thịnh ở đời Tống”. Người đời Đường vì muốn bỏ vị tanh của lá cây đã phát minh ra cách “hấp xanh”, mang lá trà vừa hái xuống hấp lên rồi nghiền nhỏ, làm thành bánh trà, sấy khô và cất giữ.
Còn tiếp

[thanh ha]

Lợi ích của trà xanh đối với sức khỏe

Đời Đường xuất hiện nơi dành cho uống trà có ý nghĩa thực sự là trà thất, những thành phố lớn hơn một chút đểu có quán bán trà, trong quán lá trà chất cao như núi, nấu trà cho khách. Thơ ván ca vịnh trà cũng xuất hiện nhiều, các nhà thơ như Lư Đổng, Bạch Cư Dị cũng có tác phẩm viết về trà. Ngoài ra, đời Đường còn xuất hiện cuốn sách lý luận nổi tiếng đầu tiên về trà trên thế giới là “Trà Kinh”. Cuốn sách này tổng kết toàn diện về các kiến thức dược lý của trà, hái trà, chế biến, nấu trà, dụng cụ trà, là cuốn sách tổng hợp lớn về văn hóa trà. Tác giả cuốn “Trà Kinh” là Lục Vũ (733 – 804) do vậy được người đời sau gọi là “Trà Thánh”. Cùng với sự phổ cập của phong trào uống trà từ Nam tới Bắc, văn hóa trà Trung Quốc cũng bắt đầu hành trình truyền bá ra các nước và các khu vực xung quanh. Vào thời gian này, trà vẫn là hàng hóa được yêu thích nhất trong giao dịch giữa Trung Quốc và nước ngoài, men theo “con đường tơ lụa” mà mọi người hay nói, thông qua đường bộ truyền tới Nhật Bản, Triều Tiên, Đông Nam Á, Tây Á, hình thành con đường thương mại kinh doanh trà. Tăng nhân Nhật Bản đến Trung Quốc đã mang lá trà về nước, để tiện cho việc vận chuyển đã chế biến lá trà thành dạng bánh trà, khi muốn uống thì bẻ ra một miếng, “bánh trà” này giống bánh trà của người dân du mục ở phía tây Trung Quốc hay dùng, có thể thấy trí tuệ nhân loại là giống nhau.

Đời Tống là thời kỳ hoàng kim của trà, kinh doanh quán trà cũng rất hưng thịnh. Các tác phẩm lý luận về trà có “Trà Lục” của nhà thư pháp Thái Tương (1012- 1067) và “Đại quan trà luận” của Tống Huy Tông Triệu Cát (1101 -1125 tại vị). Thời nhà Minh (1368 -1644), văn hóa trà từng bị Mông Nguyên phá hoại đã được phục hưng. Hoàng đế khai quốc triều Minh là Chu Nguyên Chương (1368 – 1398 tại vị) đã thay đổi bánh trà thành trà lá, thói quen uống trà cũng có sự thay đổi lớn, hơn nữa sự thay đổi này kéo dài đến ngày nay. Cùng với sự hiểu biết về trà ngày một sâu sắc, con người không ngừng thỏa mãn với việc hái lá trà dại, mà còn mở mang vườn trà, trồng cây trà. Chế biến gia công trà cũng dần thành thục, và do quá trình gia công khác nhau nên sinh ra sáu loại trà lớn. Trà cũng không bị coi là thực phẩm hoặc dược phẩm để uống nữa, uống trà có thêm tinh thần nội hàm, do đó đã thăng hoa ra ý nghĩa văn hóa sâu sắc.

Trà phổ nhĩ giảm cân hiệu quả
Văn hóa Trà đạo Trung Quốc không chỉ bao gồm những lời bình phẩm về chất lượng tốt xấu của trà, mà còn yêu cầu tỉ mỉ về dụng cụ uống trà, nước pha trà, thời gian và nơi uống trà, phương pháp pha trà và thưởng trà, thậm chí là người uống trà cùng cũng có những yêu cầu cụ thể. Thông qua uống trà – hình thức bên ngoài khiến con người nhận thức được phẩm chất thanh đạm của trà có lợi cho việc dưỡng sinh, tu tính, ngộ đạo, đây mới là tư tưởng thâm thúy của “uống trà tu đạo”.

Trong quá trình lưu truyền văn hóa trà đạo, nhiều nơi đều hình thành phong tục uống trà đặc biệt: Người Quảng Đông thích uống trà vào buổi sáng, người Phúc Kiến thịnh hành trà Kungíu, người Hồ Nam thích uống Lôi trà, Tứ Xuyên lưu hành trà có nắp đậy, dân tộc Bạch đãi khách dùng “Ba tuần trà”, khu Tây Tạng thích uống trà bơ, dân tộc Mông cổ thích uổng trà sữa… Phong tục uống trà mỗi nơi khác nhau cũng có điểm thú vị khác nhau, tạo nên văn hóa trà đạo Trung Quốc vô cùng đặc sắc.

Lá trà thần kỳ thông qua sự giao lưu giữa các quốc gia mà được truyền bá đến mọi nơi trên thế giới. Các vị tu sĩ Nhật Bản đến Trung Quốc mang hạt giống trà, kĩ thuật chế biến và dụng cụ uống trà về nước, thai nghén sinh ra trà đạo Nhật Bản. Cuối thế kỷ XVI, người Hà Lan truyền một thông tin đến châu Âu: Người phương Đông có loại lá trà thần kỳ, có thể chế biến ra loại thức uống rất ngon, đây là lần đầu tiên người châu Âu biết về trà. Năm 1607, Công ty Đông Ấn Độ Hà Lan bắt đầu thu mua trà Trung Quốc từ Ma Cao, từ Ma Cao vận chuyển sang châu Âu tiêu thụ thử. Mười mấy năm sau lá trà đã thở thành đồ uống hàng ngày không thể thiếu của người châu Âu. Cũng không muộn so với thời gian này, trà Trung Quốc đã được chuyển tới Sa Hoàng nước Nga qua đường bộ, người dân ở đó uống được loại trà mùi vị thơm ngon thuần khiết. Còn nước Anh với văn hóa uống trà buổi chiều đã từng tiêu thụ một lượng trà khổng lồ thì mãi cho đến năm 1650 trà mới được nhập vào trong nước.

Cách pha trà thiết quan âm
Người Trung Quốc tin rằng trà là loại thức uống có thể giúp con người kéo dài tuổi thọ, có thể khiến con người tránh xa bệnh tật và đau khổ. Khoa học hiện đại đã chứng minh trà có hơn một trăm thành phần hóa học, trong đó có một số nguyên tố vi lượng có thể bổ sung chất dinh dưỡng cho cơ thể, có một số loại có chức năng trị bệnh, phòng bệnh. Trà xanh có hàm lượng vitamin phong phú, là một loại thức uống dinh dưỡng, hàm lượng Polyphenol trong trà có thể khống chế tế bào ung thư, có tác dụng chống ung thư, phòng ung thư; trà ô Long có thể kìm hãm sự hấp thụ Glucose của cơ thể, có tác dụng giảm béo; Hồng trà tính ôn, có thể có tác dụng tiêu đờm, tiêu cơm, khai vị, thích hợp nhất với những người dạ dày yếu; trà Phổ Nhĩ có thể ngăn ngừa bệnh tim, từ lâu đã được mệnh danh trên quốc tế là “trà ích thọ”. Lá trà còn có tác dụng giúp ngăn phóng xạ, là “thức uống công việc” khỏe mạnh đốl với những người làm bạn với máy tính ngày nay.

văn hóa trà đạo Trung Hoa

Lịch sử và văn hóa trà đạo Trung Hoa

Những người thích uống trà, mùa xuân uống trà xanh, mùa thu uống trà cúc (hoa cúc phơi khô dưới ánh mặt trời, pha với nước sôi, nổi tiếng nhất là sản phẩm của Hàng Châu, Chiết Giang), chiều thu, đông lạnh uống trà ô Long, thưởng thức Phổ Nhĩ, nếm Thiết Quan Âm, bốn mùa quanh năm thưởng không hết hương trà.

phân loại trà thiết quan âm
Thói quen uống trà của người Trung Quốc trải qua quá trình từ việc nấu trà cho tới pha trà, từ bánh trà đến trà lá từ quá trình đơn giản chuyển sang cầu kỳ phức tạp, rồi trong sự cầu kỳ đó lại giản lược bớt sự không cần thiết. Khi mới bắt đầu, con người giống như Thần Nông, cho lá trà vào thẳng trong nổi đun sôi. Sau này, cùng với công nghệ kỹ thuật bảo quản, chế biến trà ngày càng hoàn thiện, con người chế biến lá trà thành bánh trà, khi uống thì thêm nước vào pha. Tiếp theo đó lá trà hoàn toàn thay thế bánh trà, trở thành cách uống trà chủ yếu trong 600 năm trở lại đây.
Giống như Thần Nông hái lá trà xuống, trực tiếp bỏ vào miệng nhai, chắc đây là cách dùng trà sớm nhất của con người. Thời cổ, con người còn thích dùng lá trà tươi thêm phụ liệu làm thành món ăn, gọi là “món ăn danh trà”, chính là nói đến món ăn chế biến từ lá trà tươi dùng ăn kèm với cơm.

Đến thời Ngụy Tấn Nam Bắc triều, phong tục uống trà bắt đầu thịnh vượng, thói quen lấy trà làm món ăn cũng không mất dấu, khi đó còn lấy trà và cơm nhão làm thành “cháo trà”, cũng có người lấy trà và bột nấu thành “mì trà”. Thói quen ẩm thực lấy trà làm món ăn đến ngày nay vẫn có thể thấy ở một số dân tộc thiểu số ở Trung Quốc. Một số dân tộc thiểu số ở Vân Nam còn giã nát lá trà, thêm nước tỏi, ớt, muối, làm thành món khai vị ngon miệng; còn có cách dùng ống trúc muối lá trà: lá trà non sau khi hấp mềm rồi vò nát, nén chặt vào trong ống trúc vắt hết nước, sau khi khô nước đặt vào trong lọ sứ đậy kín đợi lên men, hai ba tháng sau lấy ra, cho thêm dầu thơm vào là có thể ăn. Ngoài ra, khi luộc trứng thêm lá trà vào, trứng gà luộc xong có vị thơm ngát của lá trà, món “trứng lá trà” này ở bất cứ thành phố nào Ở Trung Quốc cũng có, cũng được coi là phong tục truyền thống lâu đời.

Tổng quan trà long tỉnhThời kỳ Ngụy Tấn Nam Bắc triều, con người phát minh ra cách nghiền nhỏ lá trà sau đó làm thành bánh trà. Dùng cách hấp để loại bỏ mùi tanh của cỏ, cây cũng tức là quá trình “chưng thanh”. Quá trình chế tạo bánh trà khá phức tạp, phải trải qua nhiều công đoạn hấp, làm ướt, ép, nghiền, hong. Con người đầu tiên phải phân loại lá trà sau khi hái về, sau đó rửa sạch, để làm sạch bụi và tạp chất đi, cho vào nồi hấp một lúc, rồi lấy ra dùng nước lạnh dội qua để làm nguội, tiếp đó ép lá trà cho ráo hết nước trong đó, rồi cho vào dụng cụ nghiền nát, trong quá trình nghiền thì cho thêm dầu, bột gạo, chế thành viên trà hoặc nặn thành hình bánh, sau đó trên bánh trà hoặc viên trà đục lỗ, rồi dùng dây xâu lại, đặt vào phòng kín hong khô, như thế mới thành công. Bánh trà sau khi chế biến xong có thể cất kín để bảo quản, khi dùng nghiền nát, cho thêm hành, gừng, cam để nấu.
“Trà kinh” của Lục Vũ có quy định về việc lựa chọn nước và dụng cụ uống trà, còn tỉ mỉ giới thiệu cách uổng trà, đun trà: Đầu tiên, cho bánh trà lên trên lửa hong khô để loại bỏ thành phần nước đi, đợi khi bánh trà cứng lại thì dùng dụng cụ nghiền bánh trà thành bột nhỏ. Sau đó, dùng chiếc đỉnh hay chảo hở miệng đun nước sôi, vừa đun vừa quan sát mức nước sôi; dùng hình ảnh nước sôi như mắt cá, sủi tăm, sủi bọt to như hạt ngọc để ví von ba giai đoạn đun nước: Khi nước bắt đầu sôi thì tiếng reo rất bé, bọt nổi lăn tăn trên mặt như mắt cá, đợi đến khi nước sôi sủi tăm bong bóng nổi lên như hạt ngọc thì đến giai đoạn “sôi 2”, còn khi sôi sùng sục thành sóng chính là “sôi 3”, nước đã sôi già, sẽ ảnh hưởng tới vị trà, không dùng được. Lục Vũ cho rằng, muối có thể làm tăng vị tươi của trà, vì thế để nghị thêm một ít muối vào khi nước bắt đầu sôi, khi đến giai đoạn “sôi 2” thì lấy ra một muôi nước, dùng đũa ngoáy đều nước trong nồi, ở giữa nồi đổ bột trà đã nghiền nát vào rồi tiếp tục ngoáy đều mấy cái; Nước trà mau chóng nổi bọt trà lên, đổ muôi nước ban nãy vừa múc vào đó, nhiệt độ nước đã hạ xuống phù hợp khiến trên mặt nổi nhiều bong bóng. Lúc này bắc chiếc nổi nấu trà đang trên bếp lửa xuống là có thể uống trà được rồi.

Tổng quan trà trắng
Trong sách còn nói, nếu món ngon thượng hạng thì uống ba bát là đủ rồi, nếu là trà hạng thấp hơn thì uống năm bát; nếu có khách tới chơi thì khi có năm người mỗi người uống ba bát, khi bảy người thì mỗi người uống năm bát. Với Lục Vũ mà nói, trà không phải là loại thức uống để pha chế, càng không phải uống nhiều là tốt, cho nên quy định về liều lượng uống trà, vừa liên quan đến lễ nghi, vừa liên quan đến hương vị của trà.

Có thể nói, sau khi Lục Vũ viết cuốn “Trà Kinh”, cùng với sự dẫn dắt của các văn nhân nho sĩ, con người mới từ “ăn trà”, “uống trà” nâng lên tầm “phẩm trà”, uống trà trở thành một thú vui cuộc sống nho nhã, có tầm cỡ, mang lại cho con người sự hưởng thụ về mặt tinh thần. Từ góc độ khác cũng phản ánh tình hình ăn uống theo kiểu cơm canh đạm bạc, nước trà vô vị đã không thể đáp ứng được nhu cầu của một số người. Với nhu cầu nâng cao đời sống tinh thần, theo đuổi một cuộc sống tinh tế của người dân đã mở ra cho “trà nghệ” (nghệ thuật trà) một mảnh trời mới.

Đến đời Tống, sự theo đuổi tinh tế về uống trà đã đạt tới mức cao, diễn biến thành một hoạt động nghi lễ. Người đời Tổng vẫn uống bánh trà, nhưng đã bỏ cách nấu trà mà thay vào đó là “điểm trà”, tức là chế nước sôi vào trà (pha trà). Trước khi “điểm trà” phải làm rất nhiều công tác chuẩn bị, phải kiểm tra trà, trà của năm đó mới có thể nghiền thành bột trà, nếu trà đã để nhiều năm thì phải ngâm nước sôi một lúc, để loại bỏ bớt khoảng 1 – 2 lạng dầu. Người đời Tống khi pha trà, thường sử dụng các dụng cụ riêng làm bằng thiếc, bình chì, bình đồng gọi là “bình canh” để đung nước, phần lớn chúng đều có hình ống trúc. Nước pha trà tiện nhất là nước “sôi 2”.

Trà phổ nhĩ là gì
Bởi vì điểm trà, nên từ đời Tống đã bắt đầu có cốc trà và tách trà. Trước khi điểm trà, dùng lửa nhỏ hơ nóng tách trà, tránh sau khi cho nước vào nước bị nguội ngay. Sau đó cho bột trà đã nghiền sẵn vào trong tách, cho vào một ít nước sôi, cẩn thận khuấy bột trà thành dạng sền sệt sau đó từ từ cho nước vào, đồng thời dùng muỏng uống trà nhỏ khuấy đều, cho đến khi trên mặt sủi bọt. Người Tống thích vị nguyên chất của trà, bởi vậy mới không thích mấy cách cho thêm chất phụ gia như muối, gừng. Phương pháp uống trà từ đời Tống được hình thành như một kỹ nghệ. Các văn nhân nho sĩ không những thường xuyên tổ chức tiệc trà và còn tỉ thí điểm trà trong buổi tiệc, so sánh sự phối hợp giữa dụng cụ pha trà và nước trà, phong trào “Đấu trà” cũng thịnh hành một thời. Hai đời Đường, Tổng, cống trà dành cho hoàng thất đều là bánh trà. Bánh trà đời Tổng chế biến rất tỉ mỉ.

Lá trà hấp sạch ép khô, phải thêm nước vào xay nghiền, làm thành dạng keo sau đó cho vào khuôn ép thành hình. Vì vậy, viên trà hoặc bánh trà chế tạo có hình vuông, hình tròn, hình bầu dục, hình nhiều cạnh. Trên bề mặt còn có nhiều hoa văn sinh động. Sau khi viên trà được ép thành hình, phải hong trên lửa từ 6 đến 15 lần, sau đó dùng nước nóng thấm ướt, như thế màu sắc của bánh trà, viên trà mới tươi sáng. Sau cùng, đật bánh trà đã ngấm nước vào phòng kín, dùng quạt để làm nguội, ngày hôm sau dùng lửa nhỏ hong khô, bán trà tinh chế mới được chế tạo xong.

[maimo]

Trà đạo – uống trà chính là một loại tu dưỡng tinh thần

Uống trà là bản sắc văn hoá truyền thống Á Đông. Ở các nước phương Đông như Việt Nam, Nhật Bản, và Trung Quốc, trà được tôn vinh là “quốc ẩm”. Cùng với cầm, kỳ, thư, họa, thi, tửu, trà được các văn nhân Trung Quốc coi là một trong bảy nét đẹp văn hóa không thể thiếu trong cuộc sống. Điều này cho thấy trà đã trở thành một thứ truyền tải văn hóa-nghệ thuật truyền thống ở phương Đông.

Trà đạo Nhật Bản
Vào năm Thiệu Hy thứ hai thời Nam Tống, có một vị cao tăng người Nhật là Eisai sang Trung Hoa để tham vấn học đạo. Khi trở về nước, ông mang theo một số hạt trà về trồng trong sân chùa. Sau này, ông cũng là người viết cuốn “Khiết Trà Dưỡng Sinh Ký” (Kissa Yojoki), ghi lại mọi chuyện liên quan tới việc uống trà.

Từ đó, người Nhật đã kết hợp việc uống trà với tinh thần thiền định của Phật giáo để nâng cao nghệ thuật thưởng thức trà, trở thành trà đạo, một nét văn hóa đặc sắc của Nhật Bản.
Từ việc uống trà tới cách pha trà, rồi nghi thức thưởng thức trà, cho đến khi đúc kết thành trà đạo là một nét văn hóa (Ảnh: duepuntozero.alemanno.it)
Từ việc uống trà tới cách pha trà, rồi nghi thức thưởng thức trà, cho đến khi đúc kết thành trà đạo là một nét văn hóa được người Nhật coi là tôn giáo. Hiển nhiên ở đây trà đạo không đơn thuần là phép tắc uống trà, mà trên hết là một phương tiện làm trong sạch tâm hồn: trước tiên cần hòa mình với thiên nhiên để tu sửa nội tâm, nuôi dưỡng tính và đạt tới giác ngộ.

Bốn nguyên tắc cơ bản trong nghệ thuật trà đạo của Nhật Bản là: “Hòa, kính, thanh, tịch” – đó cũng là ảnh hưởng từ nghệ thuật trà đạo Trung Hoa. Khác với trông chờ vào ngoại cảnh, trà đạo thuộc về lối sống tự làm chủ bản thân mình.

Trà đạo Trung Hoa
Chứa đựng nội hàm thâm sâu, trà đạo cũng là một biểu tượng văn hóa của Trung Hoa. Trong văn hóa trà, người Trung Quốc không chỉ coi trọng việc lựa chọn lá trà, mà còn chú trọng về trình tự uống trà, tức là nghệ thuật thưởng trà.

Nghệ thuật uống trà bao gồm hai phần: một là phương pháp thưởng thức trà, gồm: thế (ngâm) trà, thưởng trà, văn (ngửi) trà, ẩm (uống) trà; mặt khác là tu dưỡng, tức là phải thông qua tu thân, nuôi dưỡng tinh thần, nâng cao tư tưởng cá nhân thông qua việc ẩm trà.

Thưởng trà và ẩm trà có thể giúp tĩnh tâm, vững tinh thần, khiến tình cảm trở nên sâu đậm hơn. Điểm này hòa nhịp với tư tưởng “thanh tịnh, yên tĩnh” của triết học phương Đông và cũng phù hợp với tư tưởng “tu tâm hướng nội” của Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo. Tinh thần trong trà đạo chính là hạt nhân trong văn hóa trà, cũng là linh hồn chính trong văn hóa trà đạo.

Thưởng trà và ẩm trà có thể giúp tĩnh tâm, vững tinh thần, khiến tình cảm trở nên sâu đậm hơn (Ảnh: nvbac.com)
Người sáng lập nghệ thuật trà đạo Trung Hoa đời Đường là Lục Vũ. Ông đã dành cả cuộc đời nghiên cứu về trà đạo và viết nên cuốn sách nổi tiếng “Trà Kinh”. Đồng thời, ông cũng là người khởi xướng việc dung nhập tất cả các cảnh giới cần có trong cầm, kỳ, thi, họa vào trong trà đạo, coi trọng giá trị nhân văn, thông qua đó đề cao cách sống tiết kiệm, đạm bạc, yên tĩnh.

Lời nói, ngôn ngữ, cũng như cử chỉ hành động của người uống trà cũng phải toát lên sự hòa hợp giữa con người với tự nhiên. Không có những tạp âm hỗn loạn ồn ào nơi phố xá, không có những tranh đấu bon chen nơi thế tục, chỉ có tiếng chim hót và hương thơm của hoa cỏ, tiếng đàn cổ du dương và mây trôi lững lờ, tất cả làm tinh thần người thưởng trà trở nên thư thái, thanh thản, tâm hồn như được thăng hoa.

Đó cũng chính là phản ánh tâm tư của người thưởng trà, hy vọng xã hội này bớt đi sự tranh giành ganh đua vì danh vì lợi, có nhiều thêm sự yên tĩnh an lành; bớt đi sự hào nhoáng bề ngoài, có nhiều thêm sự chân thành giữa người với người.

Có thể nói “trà đạo” chính là một sự kết hợp hoàn hảo của “nghệ” (nghệ thuật) và “đạo” (tinh thần). Nếu chỉ có “nghệ” thì cũng giống như chỉ có hình thể mà không có thần thái, nếu chỉ có“đạo” thì cũng như có thần mà vô hình vô dáng.

Trà đạo Việt Nam
Không giống như “trà kinh” của Trung Quốc hay “trà đạo” của Nhật Bản, tại Việt Nam, các bậc tiền nhân cho rằng uống trà là một nghệ thuật, mà nghệ thuật thì phi công thức.
Cách thưởng trà của người Việt cũng mang nét văn hóa riêng: trước khi uống thường đưa qua mũi để tận hưởng hương vị trà, sau mới hạ dần xuống miệng, môi nhấp ngụm nhỏ thấy chát đắng, sau đó chuyển sang vị ngọt dịu, lòng sảng khoái luận về trà.

Người Việt thường dùng trà mộc ướp với nhiều hương liệu khác nhau thành trà sen, trà hoa nhài, trà bạch ngọc, trà mật ong, trà long nhãn, trà nhân sâm… Mỗi loại trà làm nên một hương vị khác nhau, trong đó trà sen là thứ trà quý nhất trước kia chỉ dành cho bậc vua chúa.
Đối ẩm hai người (Ảnh: flickr.com)
Nói về thưởng trà, người Việt thưởng trà theo cách độc ẩm (một mình), đối ẩm (hai người), hay quần ẩm (nhiều người). Trà dùng khi độc ẩm thường là lúc thưởng nguyệt ngâm thơ, nếu đối ẩm thì cùng cởi mở văn bài tiêu dao, thậm chí hưng phấn thì cầm kỳ thi họa và cùng nhau thưởng thức tiếng oanh nỉ non ngoài vườn. Trà cũng như người bạn tâm giao của con người, giúp cho người ta nhớ đến tri ân, tri kỷ hoặc suy ngẫm về người, về mình, về nhân tình thế thái những năm tháng qua.

Người Việt có câu rằng: “Nhất thủy, nhì trà, tam bôi, tứ bình, ngũ quần anh”. Bởi “nhất thủy, nhì trà”, nên nước dùng pha trà phải là thứ nước mưa được hứng giữa trời hay từ suối nguồn tự nhiên, cầu kỳ hơn nữa là thứ sương đọng trên lá sen vào buổi sớm mai. Cách đun nước cũng phải phải đảm bảo giữ được độ thanh tĩnh và không làm ảnh hưởng đến hương vị của trà. Người trong Hoàng cung xưa khi pha trà thường rất cầu kỳ và công phu, phải hứng từng giọt sương trên búp sen vào lúc chưa có nắng. Còn các bô lão xưa thường dùng nước mưa để giúp cho nước trà tăng thêm vị ngọt, sau khi uống sẽ thấy vị ngọt lưu lại nơi cổ họng.

“Tam bôi, tứ bình” chính là bộ ấm pha và 4 chén quân cùng với 1 chén tống để chuyên trà. Trước khi pha trà phải tráng ấm bằng nuớc sôi cho nóng trước rồi cho trà vào, khi pha xong đậy nắp kín tiếp tục rót nước sôi từ trên nắp xuống như tắm ấm để giữ nhiệt độ trong ấm, giúp cho các cánh trà được thấm đều.

Còn “ngũ quần anh” là tìm bạn trà, khó hơn tìm bạn rượu. Vì bạn trà là người bạn tri âm, cùng nhau thưởng trà, ngâm thơ, bộc bạch nỗi niềm hay bàn chuyện nhân tình thế thái để cảm nhận trong trà có cả trời đất, cỏ cây.

Như vậy, trong văn hóa của phương Đông, trà đạo vừa ẩn chứa vẻ đẹp tinh anh và thanh tao của Phật giáo, vừa ẩn chứa vẻ đẹp thầm kín huyền ảo của Đạo giáo, lại vừa ẩn chứa vẻ đẹp nho nhã hàm xúc của Nho gia. Nói một cách ngắn gọn, “trà đạo” ẩn chứa nội hàm của tu dưỡng. Vậy mới nói, văn hóa giống làn gió xuân, âm thầm nuôi dưỡng để hình thành nên bông hoa tinh khiết tuyệt vời – và đó chính và văn hóa trà đạo.

Kiên Định tổng hợp Nguồn DKN

[maimo]

TRÀ trong THƠ .
(TRÀ TRONG TÂM THỨC VĂN NHÂN- QUÂN TỬ)

Trong cuộc sống, con người có nhiều nhu cầu về tinh thần, thú chơi tiêu dao, thưởng thức… nhưng cái mà qua đó người ta nâng tầm lên thành nghi thức, mất nhiều giấy mực ngợi ca, cái mà để lòng người thăng hoa thành thi phẩm…đó là Trà.

Nhân gian biết cách tôn trọng và kính Trà kể từ khi có Lục Vũ (728-804), Ông là một danh y thời nhà Đường với cuốn “Trà Kinh” nổi tiếng . Đó là một Bách khoa toàn thư về trà .

Sách của Phong Diễn có đoạn: “núi Thái Sơn có tăng nhân truyền đạo Thiền, học Thiền truớc tiên cần không ngủ ban đêm, vì vậy Thiền tông đều uống trà cho đỡ buồn ngủ, uống trà trở thành một nội dung rất quan trọng trong đời sống học Thiền”, sau này dân gian “bắt chước theo và trở thành phong tục”. Từ chốn thiền môn, trà đi vào cuộc sống và để lại cho đời những áng thơ bất hủ : Thơ trà. Với thi nhân đâu cứ phải có: Trăng, hoa, tuyết, nguyệt mới đủ làm say đắm? Tô Đông Pha, một nhà thơ nổi tiếng đời Tống, ông không những thích rượu mà còn rất yêu trà. Ông có tài vận trà vào thơ tạo nên sự phong phú cho văn hoá trà Trung Hoa:
–“Tòng lai giai minh tựa giai nhân”(xưa nay trà ngon tựa người đẹp)
– “Dục bả Tây hồ tủ Tây tử” (muốn sánh Tây hồ với Tây Thi)
đã được người đời sau ghép thành câu đối treo tại Hàng Châu. Ví giai nhân với TRÀ như ông là bậc thẩm trà hiếm có trên đời .

Hoàng đế Càn Long sống đến 88 tuổi, cũng là do uống nhiều trà. Khi 85 tuổi sắp thoái vị, lão trung y đến nói với nhà vua:
– “Quốc bất khả nhất nhật vô quân”.(nước không thể một ngày không vua) Vị thiên tử phong lưu hay chữ, hóm hỉnh đối lại rất chỉnh:
– “Quân bất khả nhất nhật vô trà” (Vua không thể một ngày thiếu trà) qua đó đủ biết ông vua này yêu trà đến mức nào. Và cũng vì lẽ đó vị trí của trà được đẩy lên nhiều bậc. Tào Tuyết Cần, trong tiểu thuyết Hồng Lâu Mộng có đến 260 chỗ đề cập đến trà. Người đời cho rằng: “bộ tiểu thuyết Hồng Lâu Mộng từng trang thấm đẫm hương trà”. Không chỉ gửi gắm tình yêu Trà trong bộ tiểu thuyết, họ Tào còn có thơ về trà:

Cô gái hầu trà xem đã thạo
Lấy ngay tuyết mới thử pha chơi.
(Tức cảnh đêm đông- Tào Tuyết Cần)

Bồ Tùng Linh, tác giả “Liêu trai chí dị” quê Sơn Đông, nơi có con đường độc đạo từ phủ Tế Nam về Thanh Châu, khách bộ hành qua lại không dứt. Hàng ngày ông thường dùng nước suối Liễu Tuyền pha trà đãi khách, không đòi hỏi gì ở họ, chỉ yêu cầu khi dừng chân uống trà, đàm đạo thì kể cho nghe một vài câu chuyện yêu ma quỷ quái là được. Có lẽ vì thế mà người đời cho rằng Bồ Tùng Linh đã nấu trà thành Liêu Trai ?
Ở Việt Nam, trà là thứ không thể thiếu từ xưa trong mỗi nếp nhà. Uống trà cùng bằng hữu bên mái hiên thì không gì sánh bằng, trà còn dùng trong việc ngoại giao, tế lễ, cúng tổ tiên, cúng Phật.. Trà là hình ảnh quen thuộc không thể thiếu trong sinh hoạt, trở thành nếp sống văn hóa, đã đi vào lòng dân tộc. Các cụ ngoài Bắc uống trà và ngâm mấy câu thơ:


Làm trai biết đánh tổ tôm
Uống trà liên tử, ngâm nôm Thúy Kiều

Trà là nguồn cảm hứng cho rất nhiều nhà văn, nhà thơ. Trà đã góp cho truyện ngắn “Chén trà trong sương sớm”của nhà văn Nguyễn Tuân một thành công lớn. Trà cũng là để cho thi nhân gửi ý, trao tâm: Tình ngàn năm vẫn thế Chỉ có oán hận sầu Trà ngàn năm vẫn thế Bát ngát mùi bể dâu.
Uống trà là cái thú thứ nhất đối với nhiều người:

“Một trà, một rượu, một đàn bà
Ba cái lăng nhăng nó quấy ta”
(Trần Tế Xương).

Thiên hạ ví hoa với mỹ nhân đã nhiều, ông Tú làng Vị Xuyên lại gián tiếp ví trà với mỹ nhân. Mỹ nhân hơn trà chỗ biết nói, trà hơn mỹ nhân ở chỗ biết toả hương, ngọt giọng, mềm môi, lắng đọng lòng người… thật khó mà phân định nặng nhẹ, nhưng giống nhau là được nâng niu, trân trọng, cảm nhận và thưởng thức.


Nâng chén, mời anh thưởng vị trà,

Đừng quên tan tác mấy đời hoa.
Cạn từng hớp nhỏ cho sen đượm
Vớt lại trần ai một chút ta (Qua áng hương trà)



Uống chén trà trong sương sớm là cái thú của người dậy sớm, tận hưởng vẻ đẹp rực rỡ của một buổi bình minh. Uống trà cũng như uống rượu, ít khi người ta chịu uống một mình (độc ẩm). Mà dẫu có độc ẩm thì cũng tìm bạn nơi chính mình (là hai), với vầng trăng tình tứ nữa (là ba).

Nửa khuya độc ẩm nhìn khói nước
Mơ màng trong mộng dấu yêu xưa
Trà nhạt nửa hồn ta cô quạnh
Nửa hồn the thắt nỗi mong chờ…
(Độc ẩm- Đặng Phương Mai)


Thần Trà Lục Vũ bên “ấm da tru khay gỗ gụ”…

Trong mỗi cuộc trà, tùy theo số người “đối ẩm” mà có tên gọi khác nhau: “Song ẩm” (hai người) “tam, tứ ẩm” hay”quần ẩm” (ba, bốn người…).

Thèm bấy lâu nay một ngụm trà
Ngóng người tri kỷ tận nơi xa
Hương trà xứ ấy lòng còn lắng
Dẫu có bao xuân vị chẳng nhoà

Mong chờ tri kỷ, ôi biền biệt
Dẫu tận phương xa dạ chẳng xa
Biết đến khi nào ôn vị cũ
Hương trà xưa đó có đôi ta
( Đăng Học)

Uống trà, người ta không ồn ào phô diễn như rượu, Người uống trà cùng ta phải là người hiểu ta. Dân gian có câu “trà ngon phải có bạn hiền”, có bạn tri kỷ bên chén trà mà thưởng thức mà ngẫm ngợi mà hiểu nhau ở đời đâu phải ai cũng có được”quen biết đầy thiên hạ, tri kỷ được mấy người” ví như tích cũ chuyện xưa của Bá Nha và Tử Kỳ vậy. Cụ Tam nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến, lại ung dung tự tại, cuộc đời nhàn hạ vui thú với gió trăng :

Khi vườn sau, khi sân trước
Khi điếu thuốc, khi miếng trầu
Khi trà chuyên năm ba chén
Khi Kiều lẩy một đôi câu

Đại văn hào Nguyễn Du thưởng thức trà với tâm sự:
Khi hương sớm lúc trà trưa Bàn lan điểm nước đường tơ họa đàm

Các nhà Nho, dù có một cuộc sống đơn giản mấy đi chăng nữa, vẫn không thể thiếu trà trong cuộc sống thường nhật. Trà giúp cho cuộc sống tinh thần, làm lòng mình thêm lắng dịu, bù đắp giá trị tinh thần cho nếp sống thanh đạm:



Họ lịch sự như tiên, phú quý như trời Quất con ngựa rong chơi ngoài ngõ liễu
Ta trồng cỏ đầy vườn, vãi hoa đầy đất
Gọi hề đồng pha nước trước hiên mai.

Lê Quý Ðôn quan niệm về nghệ thuật uống trà : “Một chén lòng sạch bong, hai chén lòng phơi phới, đến chén thứ bảy thì dưới hai cánh tay như có cánh thổi lên làn gió mơ màng..”. Có người cho rằng uống như vậy thì hơi nhiều, nhưng chén trà của các cụ là chén mắt trâu, chén hạt mít. Uống trà là một thú vui tao nhã, ý nghĩa thật mênh mông, tâm hồn thăng hoa đến bất tận.

Nhấp ngụm trà thơm khà một tiếng,
Giọt vàng sóng sánh đáy ly nghiêng,
Trần ai, ai kẻ tâm giao nhỉ ?
Đối diện bên ta: chén trà thiền
(Thiền Trà- Đặng Phương Mai).

Người ta có thể uống trà một cách im lặng và nhiều khi sự im lặng đó ẩn chứa nhiều điều. Trà đồng nghĩa với sự sảng khoái, tỉnh táo, tĩnh tâm để mưu điều thiện, tránh điều ác.

Nhấp chén trà pha với ánh trăng
Lâng lâng như tưởng ở cung Hằng
Kim ngân thơm thoảng hương mùi ngọt
Say thú trà trăng không nói năng…
(Lê Ngọc Hồ)

Trong nhịp sống đô thị hôm nay mấy ai uống trà cầu kỳ, nghiêm cẩn như pha trà bằng nước mưa, nước giếng mà Nguyễn Tuân đã miêu tả? Ai đi thuyền hứng nước lòng lá sen, ủ trà trong từng bông búp sen chưa nở? Ai mỗi sáng đun nước bằng than hoa, tiểu đồng hầu trà, chỉ vài ba chén mắt trâu thay cho bữa sáng? Tìm được một nơi thanh tịnh, bỏ lại phía sau bao ưu phiền, nhọc nhằn, toan tính để thưởng ngoạn chén trà cùng tâm tình “trà tam rượu tứ” kể không phải dễ…Có còn không một phòng thưởng thức trà mà khi bước qua cửa, ẩm khách “lội” qua dòng nước, “dẫm” qua hàng sỏi để gột rửa, giũ sạch bụi trần dư tạp để bước vào không gian trầm mặc của trà thất mà cứ ngỡ lạc vào “cửa thiền” ?

Nhẹ nâng một chén trà Thiền
Bình tâm nhìn khói ưu phiền thoảng bay
Cuộc đời- một giấc mộng say
Trăm năm nhìn lại…
Mới hay… Vô thường !
(THIỀN TRÀ – Thiện Hùng)

Thế nhưng, cái yếu tố quan trọng nhất để thưởng thức trà là một khung cảnh yên tĩnh, tâm hồn thư thái thì vẫn là cái gì khó kiếm
Cũng có khi sau những nhọc nhằn của sự mưu sinh, những nuối tiếc, cay đắng thua thiệt nếm trải trong cuộc đời, người ta rút ra những trải nghiệm riêng mình để mà bình thản chấp nhận cái quy luật có có, không không, sống thanh thản với hiện tại ở đây, ngay bây giờ:

Cuộc đời một giấc ba sinh
Trầm luân tụ lại lung linh sắc trà…
Đời phong ba… Kiếp phong ba…
Phất tay rũ bỏ…Đời ta vô thường…
(Vô thường trà)

Trà là tri âm, tri kỷ: Ta- hương trà- bóng trăng nữa là ba. Nhưng cũng có khi trà mang đến cho ta tình huynh đệ giữa những người cùng sở thích, âu đó cũng là một hạnh phúc

Cứ ngỡ trọn đời chỉ mình ta
Cô liêu quạnh bóng giữa hương trà
Đâu ngờ men đắng đưa người đến
Huynh đệ sum vầy một tiếng ca.

Cũng có khi không cần phải tìm kiếm đâu xa những tri âm hay tri kỷ. Người hiểu ta, thương ta, lo lắng cho ta như là mẹ, bao dung như là chị, nũng nịu với ta như là em gái, người mà bình đẳng với ta trong mọi lo toan gánh nặng cuộc đời , hành trình trọn kiếp, người mà xa thì ta nhớ mong, gần thì ta hờn giận…đó là vợ ta vậy. Tác giả Tràm Cà Mau đã cho ta cảm nhận một buổi trà ban mai như vậy:

Cùng em nâng chén trà hương
Khi ngày mới chớm khói sương mịt mờ
Trăm năm thu ngắn một giờ
An vui hạnh phúc bên bờ thần tiên


Thơ ca về trà đã nhiều, thơ về trà cụ (dụng cụ pha trà) cũng không kém phần phong phú: “nhất thuỷ nhì trà tam pha tứ ấm” Thái Bá Tân có những câu thơ thế này:

Để uống trà thơm bên gốc bách
Rửa chén hàng ngày trong suối tiên.

Là người sành uống trà, chắc ai cũng từng nghe nói:
Thứ nhất Thế Đức gan gà,
Thứ nhì Lưu Bội thứ ba Mạnh Thần

Thế Đức, Lưu Bội và Mạnh Thần là 3 loại ấm pha trà làm bằng đất Tử sa, ngoài ra màu ấm và khay ấm phải là “ấm da tru, khay gỗ gụ”, hoặc:

Mặn mà chén tống da nâu,
Chén quân hạt mít một màu duyên tươi…
Ấm da bánh mật đang cười nụ
Sóng sánh màu xinh nước ngọc ngà

Chỉ là một chén trà thôi mà biết bao triết lý nhân gian lắng đọng: Trà kinh- Trà luận- Trà đạo- Trà thiền… để rồi chúng ta lại có dịp thưởng thức những triết lý nhân gian, thi phẩm bất hủ qua mỗi chén trà.



Đg.Ph.M (Thanh Hóa)

[maimo]

Ngụm trà thinh không
6/10/2019 6:08

Giọt mưa ngọn cỏ long lanh

Bóng nâu thấp thoáng thiền hành ngoài hiên

Nắng chiều rụng xuống bên thềm

Thảm xanh nâng bước chân nghiêng bóng tà

Người về từ cõi mộng xa

Vô tình để lại khúc ca vô thường

Chén trà còn đọng dư hương

Mai về hẹn giữa con đường tiễn nhau.

Từ vô tận xứ bấy lâu

Nay về lại chốn nghìn sau trùng phùng

Cõi mây nhẹ bước thong dong

Nghe trong gió thoảng trăng lồng tiếng thu

Tóc mây xoã xuống hoang vu

Khẻ lay hồn cỏ gọi phù du xa

Mai kia ta trở lại nhà

Giữa thinh không hớp ngụm trà chân như.

Cheb, 02/10/2019

Trí Chơn

[maimo]

Trà đạo Việt Nam có hay không?

Nhiều người thường đặt câu hỏi Việt Nam có trà đạo không? Cái đạo trong trà Việt cốt ở tinh thần, không trọng nghi lễ, có người bảo trà Việt Nam không phải đạo mà là cuộc sống!

1. Ở Việt Nam có trà đạo không?
Nếu đạo là con đường, là cung cách uống trà thì Việt Nam hẳn nhiên có trà đạo. Đó là cách uống trà của người Việt. Cách uống trà đó giản dị, gần gũi, nhưng cũng rất đỗi tinh tế như tâm hồn người Việt. Nghệ thuật trà Việt cốt là tình người, tình nghĩa bạn bè tâm giao, cốt ở sự giao hòa giữa con người với thiên nhiên, hơn cả một thứ đạo, Trà Việt là một phần tất yêu của cuộc sống người Việt. Bởi thế, trà Việt không là một cái đạo như trà đạo Nhật Bản, không quá cầu kỳ như trà nghệ Trung Hoa, cũng không quá thực dụng như trà châu Âu.
Trà đạo Việt Nam có hay không?, Trà đạo Việt Nam có hay không?


Còn nếu nói sâu xa hơn, thì trà đạo Việt Nam không đạo ấy mà là đạo. Đạo ở đây là gì? Cái đạo ấy bình dị như trong cư trần lạc đạo của Trần Nhân Tông: “đói ăn khát uống mệt ngủ liền”. Đó là khi uống một bát trà, người dân cảm thấy giải khát, sung sướng trong buổi trưa hè nắng nóng hay cảm thấy ám áp trong những ngày giá rét đêm đông. Khi đưa bát chè xanh lên miệng và uống đến ực, con người như uống cả thiên nhiên phong thủy hỏa thổ vào lòng với niềm vui sướng. Và đó, cũng là sự tri ân những người một nắng hai sương bên đồi trà, những người bỏng rát và táp mặt vì sao chè bên chảo lửa.
Một chén trà Tân Cương Thái Nguyên thơm được người Việt trao tay bạn nó chứa đựng nhiều ý nghĩa, dẫu khung cảnh giản đơn, bày biện sơ lược. Dẫu chén có sứt, dẫu ghế có cập kênh thì khi nhấp chén trà, hẳn mỗi người đều mê mẩn bởi màu nước vàng sánh trong xanh như trời như biển. Vị đắng chát gợi lên nỗi vất vả, cần lao của những người làm trà thủ công. Hậu vị ngọt mát của trà chính là tâm hồn người Việt giàu tình, giàu nghĩa như nhiều dân tộc hiền lành khác. Vì vậy mà chén trà cho con người ta nhìn nhận được lẽ cuộc sống, thấy được ngay giả, thiện ác mà lòng người cũng tĩnh lặng trước khổ đau, bão tố cuộc đời.
Bạn có thể xem trà đạo ở Nhật Bản tại đây: https://chetrathainguyen.com/tag/tra-dao-nhat-ban/
Trà đạo Việt Nam có hay không?, Trà đạo Việt Nam có hay không?


2. Nghệ thuật uống trà còn thể hiện một văn hoá ứng xử trên kính dưới nhường của người Việt ta.
Trong gia đình truyền thống, người nhỏ pha trà mời người lớn, phụ nữ pha trà mời các ông. Người ta có thể uống trà trong yên lặng suy ngẫm như để giao hoà với thiên nhiên.Các chén nằm cạnh nhau thể hiện sự gắn bó giữa con người với con người, tình láng giềng khi mời ấm trà thơm ý ới gọi nhau đầu hồi cuối ngõ. Nếu rót trà theo chiều kim đồng hồ, mỗi chén rót một chút, từ đầu đến cuối, rồi lại vòng ngược lại đến đầu, các chén đều nhau cùng đậm hoặc cùng nhạt hoặc cùng vừa vặn mê người. Ý nghĩa của nó là thể hiện sự bình đẳng giữa chủ và khách trong sự hưởng thụ lộc giời.
Những cái đó là đạo của trà Việt. Người Việt mời trà nhau biểu hiện một phong độ văn hóa thanh cao, một sự kết giao tri kỷ, một tấm lòng ước mong hòa hợp, một sự tâm đắc của những người đối thoại. Người Việt Nam mời nhau uống trà là để bắt đầu một lời tâm sự, để bàn chuyện gia đình, xã hội, chuyện thế thái nhân tình. Đây là thứ văn hóa bình dị, cao cả mà hướng đến thực hành, hướng đến cảm nhận cái hồn của cuộc sống, loại bỏ hết mọi nguyên tắc nghi thức trói buộc, để con người tự do thưởng thức. Mà tự do là điều kiện tiên quyết để nhận thức cuộc sống, để khám bản thân mỗi người,để sáng tạo đó sao, vì vậy câu hỏi trà đạo Việt Nam có hay không không còn quan trọng nữa.

Tài liệu trên mạng

[maimo]

Người xưa dạy
...
Bình minh xổ trản trà
Mỗi nhật cứ như thử
Lương y bất đáo gia.
...
Trà được ví như một phương dược thần hiệu, giúp người ta khi uống vào có thể thư thái - tĩnh thức...!

[maimo]

Nghệ thuật thưởng trà Việt Nam
Trà Việt đặc biệt coi trọng hương vị

Dù cuộc sống có thay đổi đến chóng mặt, những ngôi nhà cổ cũ kỹ được thay thế bởi những tòa nhà chọc trời thì Trung Quốc vẫn lưu giữ được nét văn hóa truyền thống về trà.
Người Trung Quốc không giữ những quy tắc chuẩn mực và khắt khe như Nhật Bản. Tuy nhiên, trong trà đạo, nghệ thuật và sự tinh tế, đẹp mắt vẫn là điều không thể thiếu. Được chứng kiến đôi bàn tay hoa ngọc của những cô gái Trung Hoa tỉ mỉ xúc ấm, chọn chè, tráng chén,... du khách mới cảm thấu được vẻ đẹp đích thực đến từ văn hóa trà của quốc gia này. Nếu có dịp đến Trung Quốc, đặc biệt là Bắc Kinh, bạn đừng quên ghé chân một chút vào những quán trà nổi tiếng để thưởng thức hương vị trà và chứng kiến văn hóa trà độc đáo tại đây.
Nghệ thuật thưởng trà Việt Nam
Không cầu kỳ như trà đạo Nhật - Chanoyu hay Gongfucha – trà đạo Trung Hoa, trà đạo Việt Nam có phần đơn giản hơn trong cách pha chế. Tuy nhiên, người Việt đặc biệt là những người có kiến thức uyên thâm về trà, đặc biệt yêu cầu khắt khe về hương vị.




Từ rất lâu đời, uống trà đã trở thành một nét văn hóa truyền thống của người Việt. Pha trà như thế nào cho đúng cách là cả một nghệ thuật mà các bạn trẻ đang muốn lấy lòng bố mẹ chồng hoặc chuẩn bị ra mắt gia đình bạn gái cần lưu tâm. Tách trà trong văn hóa người Việt ngoài tác dụng dưỡng tâm, tĩnh trí còn là một trong những phép thử để các bậc cha mẹ đánh giá về tính cách, con người của chàng rể, nàng dâu tương lai.
Nếu như trước đây, trà chỉ được những gia đình quyền quý Việt sử dụng, thì nay văn hóa trà đã trở nên phổ biến và được nhân rộng khắp dân gian. Cùng với đó, cách pha trà cũng có nhiều biến tấu, tuy nhiên, tinh thần của tách trà thì không hề thay đổi. Trà vẫn là thức uống thanh tao giúp cho người thưởng thức thư giãn tinh thần, thể hiện sự hiếu khách của gia chủ mỗi khi bạn đến chơi nhà.

ST