ĐỘC TIỂU THANH KÝ
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.
Tây Hồ mai uyển tẫn thành khư.
Cổ kim hận sự thiên nan vấn.
Phong vận kỳ nan ngã tự cư.
Chỉ phấn hữu thần liên tử hận.
Văn chương vô mệnh lụy phần dư.
Bất tri tam bách dư niên hậu.
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như.
Nguyễn Du
Dịch nghĩa:
Viếng thăm ngồi trước song cửa đọc sách.
Vườn mai Tây Hồ nay đã thành gò hoang.
Những oán hận xưa nay khó thấu tới trời.
Nỗi oan kì lạ kiếp người thấy ta trong đó.
Son phấn phải có thần của nó, chính thần đó mang nỗi đau sau khi giã biệt.
Văn chương không có số mệnh, làm sao khỏi sự ưu phiền khi bị đốt cháy oan.
Không biết sau hơn ba trăm năm nữa.
Thiên hạ có người nào khóc Tố Như.
Dịch thơ:
ĐỌC KÝ TIỂU THANH(1)
Thân phận Tiểu Thanh cực thế ư ?
Hào hoa, tuyệt sắc giỏi thơ từ.
Bấy nay hờn oán trời khôn thấu.
Tái hiện đau buồn đất khó cư.
Son phấn có thần, đau nỗi biệt.
Văn chương vô mệnh, oán thân trừ.
Ba trăm năm nữa nào ai biết.
Liệu có bao người khóc Tố Như.
Văn Đức dịch
(1)Tiểu Thanh là cô gái tuyệt sắc, chữ đẹp, giỏi thơ văn. Số phận éo
le, nàng lấy chồng, gặp người vợ cả ghen tuông quá mức, bắt nàng ở
riêng dưới chân núi Cô Sơn hiu quạnh, thơ văn của nàng bị đốt phũ
phàng. Nàng tuyệt mệnh khi còn quá trẻ. Nhân chuyến bắc hành (1813)
Nguyễn Du đã đọc bài kí còn lại mấy trang và thơ văn sót lại, ông vô
cùng thương xót, khóc người xưa, ngẫm tới phận mình, không biết ba
trăm năm sau có ai người khóc mình.
Xưa có thời gian dài dị bản bài Độc Tiểu Thanh ký (1) được lưu truyền
làm cho nhiều độc giả và các nhà nghiên cứu rất phân vân: Chẳng lẽ Đại
thi hào Nguyễn Du-từng là giám khảo kỳ thi hương năm 1807 đời Gia Long
thứ 6,mà lại có bài thơ thất luật như vậy sao? Mà ở vào thời kì đó thơ
luật đường ở Viêt Nam đã phát triển khá hoàn thiện về Niêm Luật và đối
rất nghiêm chỉnh. Với bài Độc Tiểu Thanh kí sai niêm luật thì Nguyễn
Du là gì dưới con mắt các sĩ tử và các bạn đồng liêu thời đó.
Nhờ nhà văn, nhà nghiên cứu Linh Đàn (người ở Lan Đình Gio Linh)
ghi theo "Thượng thi tập ngâm" của dòng họ Thượng thư Trần Đình -
Quảng Trị, đã giúp chúng ta giải nỗi oan cho Nguyễn Du.
Nguyễn Văn Đức
(1)
Chính bản xưa, hẳn sẽ là Dị bản:
ĐỘC TIỂU THANH KÝ
Tây Hồ mai uyển tẫn thành khư
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư
Chỉ phấn hữu thần liên tử hận
Văn chương vô mệnh luỵ phần dư
Cổ kim hận sự thiên nan vấn
Phong vận kì nan ngã tự cư
Bất tri tam bách dư niên hậu
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như.
Nguyễn Văn Đức
 |
Trả lời với trích dẫn